برخی از ریسکها توسط سرمایه گذاران قابل اجتناب اند، اما کنترل برخی از ریسکها، از اختیار سرمایه گذاران خارج است. به
ریسک های گروه اول، ریسک های اجتناب پذیر یا غیرسیستماتیک و به گروه دوم، ریسک های اجتناب ناپذیر یا سیستماتیک می گوییم.
7 نوع ریسک عمده سیستماتیک در سرمایه گذاری وجود دارد:
- ریسک نرخ سود
فرض کنید شما قصد دارید بین خرید اوراق مشارکت با نرخ سود ثابت 20 درصد و خرید سهام با بازده مورد انتظار 20 درصد، یک گزینه را انتخاب کنید. اگر تمایل به پذیرش ریسک داشته باشید، احتمالاً سهام را انتخاب می کنید، چون انتظار دارید بازدهی بیشتری نصیب شما کند. حال فرض کنید بانک مرکزیتصمیم بگیرد نرخ سود اوراق مشارکت را از 20 درصد به 30 درصد افزایش دهد. در این صورت، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ در حالی که شما با پذیرش ریسک و خرید سهام، انتظار دارید 20 درصد بازدهی بدست آورید، فرد دیگری بدون آنکه ریسکی متحمل شود، میتواند اقدام به خرید اوراق مشارکت جدید کند و 30 درصد بازدهی را، البته به صورت تضمین شده بدست آورد. در این حالت، شما در واقع با ریسک جدیدی مواجه خواهید شد که از آن، به ریسک نرخ سود تعبیر می شود.
- ریسک تورم
فرض کنید نرخ تورم سالیانه، 15 درصد است و شما سهامی را خریداری کرده اید که انتظار دارید در پایان سال، حداقل 40 درصد بازدهی برای شما داشته باشد. با توجه به این میزان نرخ تورم، بازدهی 20 درصدی برای شما مطلوبیت دارد، چون حداقل 25 درصد بیشتر از نرخ تورم است. حال اگر به هر دلیلی، نرخ تورم سالیانه از 15 درصد به 30 درصد افزایش یابد، طبیعتاً ممکن است دیگر بازدهی 40 درصدی، آن هم برای یک سرمایهگذاریِ دارای ریسک مثل خرید سهام برای شما مطلوب نباشد، چون حتی به فرض کسب 40 درصد بازدهی از سهام، قیمتها آنقدر افزایش یافته است که دیگر این میزان بازدهی، آنهم برای یک سرمایه گذاری دارای ریسکچندان جذاب نیست. به ریسک ناشی از افزایش نرخ تورم، ریسک تورم گفته میشود.
- ریسک مالی
اگر شرکتی که سهام آن را خریداری می کنید، حجم زیادی وام از بانک دریافت کرده باشد، طبیعتاً باید اصل و سود وام دریافتی را در یک دوره مشخص به بانک پرداخت کند، بنابراین با تعهدات زیادی مواجه خواهد بود. هر اندازه این تعهدات بیشتر باشد، ریسک مالی شرکت بیشتر خواهد بود و بنابراین سهامداران چنین شرکتی نیز در معرض ریسک بالاتری قرار دارند.
- ریسک نقدشوندگی
یکی از ویژگی های مهم یک دارایی خوب، این است که به سرعت به پول نقد تبدیل شود. فرض کنید سال گذشته، سهام شرکتی را خریداری کرده اید و حالا به پول نیاز دارید، اما به علت عملکرد نامناسب شرکت، این سهم در بورس، خریداری، که به سرعت آن را بخرد، نداشته باشد؛ در این صورت، شما با ریسکی به نام ریسک نقدشوندگی مواجه خواهید شد.
- ریسک نرخ ارز
نرخ ارز یکی از مسائلی است که به صورت مستقیم بر وضعیت و سودآوری شرکت ها تأثیر می گذارد. برای مثال، فرض کنید شرکتی که سهام آن را خریداری کرده اید، بخش عمدهای از مواد اولیه مورد نیاز خود برای تولید را از خارج کشور خریداری می کند. وقتی نرخ ارز افزایش پیدا می کند، شرکت باید هزینه بیشتری برای واردات مواد اولیه بپردازد و طبیعتاً با افزایش هزینه های شرکت، میزان سودآوری شرکت و به دنبال آن، قیمت سهام آن کاهش خواهد یافت. بنابراین، نوسانات نرخ ارز به عنوان یکی از ریسک های سرمایه گذاری، مورد توجه سرمایه گذاران است.
- ریسک سیاسی
عدم ثبات در اوضاع سیاسی، بر عملکرد بنگاه های اقتصادی فعال در آن کشور تأثیر میگذارد. هر اندازه بی ثباتی سیاسی و اقتصادی در یک کشور افزایش یابد، عملکرد بنگاه های اقتصادی بیشتر با مشکل مواجه خواهد شد و این مشکل، افت قیمت سهام آنها را در پی دارد. به این ریسک، ریسک سیاسی یا اصطلاحاً ریسک کشور می گویند.
- ریسک تجاری
تصور کنید سهام یک شرکت خودروسازی داخلی را خریداری کرده اید. تا پیش از این، دولت تعرفه واردات بسیار بالایی برای خودروهای خارجی وضع کرده بود، به نحوی که برای مثال، خودرویی که در خارج از کشور 10 هزار دلار ارزش دارد، در داخل با قیمتی بالغ بر 400 میلیون تومان به فروش می رسد. در چنین شرایطی، خودروهای داخلی به علت قیمت پایین آنها مشتریان زیادی دارد و بنابراین، میزان فروش و سودآوری خودروسازان داخلی قابل قبول است. حال فرض کنید دولت تعرفه واردات خودرو را تا حد زیادی کاهش دهد. طبیعتاً قیمت خودروهای خارجی به قیمت خودروهای داخلی نزدیکتر میشود، بنابراین قدرت انتخاب مشتریان افزایش می یابد و در چنین شرایطی، ممکن است گروهی از مشتریان، خودروهای خارجی را ترجیح دهند. بنابراین، میزان فروش و سود صنعت خودروسازی کاهش خواهد یافت. به این ریسک که در واقع، به یک صنعت خاص ارتباط پیدا میکند، ریسک تجاری می گویند .
